Do programu kwalifikują się osoby dorosłe nie posiadające w dotychczasowym wywiadzie rozpoznanej gruźlicy a w szczególności: osoby mające bezpośredni kontakt z osobami z już rozpoznaną gruźlicą lub, osoby, u których stwierdza się przynajmniej jedną z następujących okoliczności usposabiających: bezrobotny, niepełnosprawny, obciążony długotrwałą chorobą, obciążony problemem alkoholowym i/lub narkomanią, bezdomny. Program jest realizowany przez pielęgniarki POZ wobec osób zadeklarowanych na ich listę. Podstawą jest znajomość środowiska świadczeniobiorców, co umożliwia pielęgniarce dotarcie do osób szczególnie zagrożonych chorobą. Programem mogą być objęci także świadczeniobiorcy, samodzielnie zgłaszający się do gabinetu pielęgniarki POZ.
Założenia programu
W ramach programu profilaktyki gruźlicy, pielęgniarki POZ przeprowadzają ankietę aby wstępnie ocenić stan zagrożenia gruźlicą płuc jak również skierować pacjentów do dalszej diagnostyki i leczenia w poradni specjalistycznej. Wspomniana ankieta jest poufna, gdyż zawiera ona informacje na temat : warunków mieszkaniowych, możliwości kontaktu z osobami chorymi na gruźlicę, ryzyka kontaktu z azbestem, sadzą, smołą, spalinami i surowcami gumowymi, a także chorób takich jak cukrzyca, przewlekła niewydolność nerek, ale również odżywiania się, chorób krwi, palenia papierosów, nadużywania alkoholu, uzależnienia od narkotyków oraz dolegliwości takich jak: utrzymujący się ponad 3 tygodnie – kaszel, krwioplucie, duszność, osłabienie, stany podgorączkowe, ból w klatce piersiowej, nocne poty, nawracające zakażenia układu oddechowego, gwałtowna utrata wagi ciała czy przyjmowanie leków osłabiających odporność (leki immunosupresyjne, sterydy). Na podstawie tejże ankiety oceniana się poziom ryzyka zachorowania na gruźlicę. W przypadku stwierdzenia podwyższonego ryzyka zachorowania na gruźlicę, pacjent zostaje skierowany do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej a jeśli zajdzie potrzeba na dalszą diagnostykę i ewentualne leczenie do Poradni Gruźlicy i Chorób Płuc.
W czym tkwi problem
Gruźlica jest chorobą zakaźną, którą wywołuje bakteria- prątek gruźlicy. Źródło zakażenia stanowi zwykle chory na gruźlicę tzw. prątkujący. Osoba będąca chora na gruźlicę podczas kaszlu, kichania, odkrztuszania /odpluwania/ głośnego śmiechu a nawet mówienia, wydala prątki wraz z kropelkami śluzu. Zakażenie następuje wówczas drogą powietrzną, zwane jest także zakażeniem inhalacyjnym czyli kropelkowym i jest to najczęstszy sposób zakażenia. Jeden nie leczony prątkujący może zakazić średnio od 10 do 15 osób w ciągu roku. Gruźlica jest klasyfikowana jako choroba społeczna, czyli uzależniona od warunków życia, przykładowo miejsca zamieszkania, pracy i wypoczynku. Zasadniczą przyczyną, dzięki której następuje rozwój choroby u zakażonego, jest osłabienie sił obronnych organizmu. Zazwyczaj czynnikami zewnętrznymi, które osłabiają organizm ludzki są: niedożywienie oraz złe warunki mieszkaniowe.
Do czynników wewnętrznych sprzyjających zachorowaniu na gruźlicę należy zaliczyć:
- zakażenie HIV,
- cukrzycę,
- choroby nowotworowe,
- choroby krwi,
- schyłkową niewydolność nerek,
- leczenie immunosupresyjne np. w stanach po transplantacji,
- pylicę płuc,
- leczenie sterydami przez okres dłuższy niż 3 tygodnie w dawce powyżej 15mg/dobę
- szybką utratę masy ciała
W związku z wzrostem, w niektórych województwach, liczby zachorowań na gruźlicę, konieczne jest podjęcie działań w zakresie ograniczenia rozprzestrzeniania się choroby. Istotne jest również wczesne wykrycie choroby i niezwłoczne, prawidłowo prowadzone leczenie chorego, co sprawia, że już po miesiącu pacjent może nie być zaraźliwy dla otoczenia. Celami głównymi programu są zmniejszenie wskaźnika zachorowalności na gruźlicę oraz objęcie wczesną opieką świadczeniobiorców chorych na gruźlicę, co doprowadzi do zmniejszenia wskaźnika śmiertelności na gruźlicę. Pośrednio zrealizowane zostaną takie postulaty jak podniesiona świadomość społeczna poprzez edukację zdrowotną w zakresie informacji o drogach i źródłach zakażenia oraz czynnikach wpływających na ryzyko zachorowań na gruźlicę a także skutkach zdrowotnych i społecznych choroby, danych epidemiologicznych określonego terenu, ośrodkach medycznych prowadzących terapię a także podstawach prawnych wobec obowiązku leczenia jak też zwiększenie dostępności do świadczeń pielęgniarki środowiskowej oraz poradni specjalistycznych – gruźlicy i chorób płuc.
